تعریف جمله - نکاتی مهم در مورد جمله - روش پیدا کردن تعداد جمله ها- تعریف شبه جمله- تعریف منادا

تعریف جمله: با قرار دادن کلمه ها در کنار هم طوری که مجموعه ای منطقی و سازمان یافته را تشکیل دهند و اندیشه ها ، خواسته ها ، عواطف و احساسات را بیان کنند، جمله به وجود می آید.

نکته : جمله کوچکترین واحد کلام است.

نکته : اصلی ترین قسمت یک جمله ، فعل آن می باشد. پس می توان گفت جمله ی بدون فعل معنی ندارد.

نکته :اگر جمله ای یک کلمه باشد،آن کلمه حتماً فعل است. مانند:رفته ام

دیروز افشین به کارخانه رفت.( جمله هست چون فعل دارد)

من گل رابه    ( جمله نیست چون فعل ندارد)

نکته : باید در نوشته هایمان ترتیب دستوری را رعایت کنیم. یعنی کلمه ها را به طور منظم بنویسیم. مثلاً نهاد در ابتدای جمله و فعل را در آخر جمله و فعل را در آخر جمله و ... به دو مثال توجه کنید.

بهمن کتاب خود را برداشت ( ترتیب دستوری رعایت شده است)

باز آمد بوی ماه مدرسه ( ترتیب دستوری رعایت نشده است)

روش پیدا کردن جمله ها:

تعداد جمله ها= شبه جمله+ فعل های حذف شده+ فعل های موجود

تعریف شبه جمله: کلمه یا عبارتی که شبیه به جمله بوده و در شمارش تعداد جمله، یک جمله به حساب می آید.

نکته : شبه جمله به دو قسمت اصوات و منادا تقسیم می شود.

فرمول تشخیص تعداد جمله و شمارش جمله

تعدادجمله ازفرمول زیربه دست می آید .

1- فعل های حاضر در جمله را می شماریم.

2- فعل های غایب (حذف شده ) را می شماریم.

3-شبه جمله تمام جمله ها به عنوان جمله حساب می شوند

تعداد فعل های ذکر شده + تعداد فعل های حذف شده + شبه جمله 
مثال : ای مردم ! بدانیدملتی که تلاش کند وپشتکار داشته باشد هم به برخورداری می رسد وهم به موفقیت .
ای مردم + بدانید+ تلاش کند+ داشته باشد +می رسد +می رسد (که حذف شده )
شبه جمله + فعل + فعل + فعل + فعل +(فعل حذف شده)
گاهی در جمله عبارتی شبیه به فعل می آید که هرگز فعل نیست .مانند مصدر ها ،بنابراین، این گروه هرگز در شمارش، جمله محسوب نمی شوند.
مثال : هنگام رفت وآمد از خیابان احتیاط کن . ( یک جمله )
کار کردن وتلاش کردن رمز موفقیت است . ( یک جمله )
نکته :گاهی فعل ها به صورت مخفف می آیند .درشمارش جمله ها محسوب می شوند 
مثال :من آن نی ام که تورراها کنم .(من آن کسی نیستم که تورارهاکنم )

شبه جمله ها بر دو نوع هستند:

1- منادا  منادا  را  از حروف ندا تشخیص می دهیم .  حروف ندا عبارتند از : ای ، یا ، ایا ، « ا » در پایان واژه ،   Ø ( بدون هیچ علامتی ) یعنی از لحن نوشته یا کاما متوجه می شویم .

2- صوت  عبارتند از :

برای آرزو و دعا :  کاشکی ، کاش ، ای کاش ، آمین ، الهی

برای تشویق    به به ، آفرین ، احسنت ،بارک الله، مرحبا،خوشا

برای تاسف و درد   آه ، درد ، دریغا ، دریغ  ، ای داد ،فریاد ، وای

برای تعجب           به ، وه ، عجب ، چه عجب ، عجبا ، شگفتا

برای تنبیه             امان ، الامان ، مبادا ، زنهار ، هان

برای احترام           چشم ، به چشم ، بله قربان

برای قبول و تصدیق         بله ، آری ، ای ، ای والله

برای دستور                خاموش ، ساکت ، یالله ، بسم الله

 

روش تشخیص تعداد جمله در نثر و نظم

تعدادجمله ازفرمول زیربه دست می اید .
تعداد فعل های ذکر شده + تعداد فعل های حذف شده + شبه جمله 
مثال : ای مردم ! بدانیدملتی که تلاش کند وپشتکار داشته باشد هم به برخورداری می رسد وهم به موفقیت .
ای مردم + بدانید+ تلاش کند+ داشته باشد +می رسد +می رسد (که حذف شده )
شبه جمله + فعل + فعل + فعل + فعل +(فعل حذف شده)
گاهی در جمله عبارتی شبیه به فعل می آید که هرگز فعل نیست .مانند مصدر ها ،بنابراین، این گروه هرگز در شمارش، جمله محسوب نمی شوند.
مثال : هنگام رفت وآمد از خیابان احتیاط کن . ( یک جمله )
کار کردن وتلاش کردن رمز موفقیت است . ( یک جمله )
نکته :گاهی فعل ها به صورت مخفف می آیند .درشمارش جمله ها محسوب می شوند .
مثال :من آن نی ام که تورراها نکنم .(من آن کسی نیستم که تورارهانکنم ) 

نکات کلیدی در ادامه مطلب

تکمیل انواع قید و روش تشخیص قید در جمله

بهترین راه شناخت قید در جمله این است که آن را از جمله حذف کنیم اگر در مفهوم جمله خللی ایجاد نشود آن کلمه قید می باشد .

اقسام قید( از نظر مفهوم ) :

قید از نظر مفهوم ،یعنی زمان، مکان، مقدار، چکونگی، یا مفهومی جز آن را برساند . معروفتریناقسام قید:

1- قید زمان: مانند روز، شب، صبح، امروز، امشب و ...

2- قید مکان: اینجا، آنجا، هر روز، همه جا، عقب، پایین و...

3- قید مقدار(کمیت): کم بیش، بسیار، خیلی، بس، کمی و...

4- قید کیفیت(چگونگی ): مانند، خوب، بد، زشت، زیبا، چگونه، آهسته ...

5- قید حالت: قید حالت، که حالت و چگونگی فاعل یا مفعول را در حین انجام دادن یا انجام گرفتن کار می رساند.

مانند: احمد خندان آمد.    خندان حالت خندیدن را نشان می دهد .

6- قید تمنا: کاش، کاشکی، ان شالله، لطفاً، ای افسوس ،

7- قید تاسف: متاسفانه، افسوس، وای، دریغ، دریغا و...

8- قید تعجب: عجب، شگفتا، وه ، به به و...

9- قید قصد:  ترحما، از روی تفنن، تبرکا و...

10- قید تدریج: دقیقه به دقیقه، هفته به هفته، اندک به اندک  و...

11- قید تکرار: باز، دیگر، دوباره، دو مرتبه، مجدداً و...

12- قید تفسیر: یعنی، بدین معنی که، به عبارت دیگر و...

13- قید ترتیب: یک یک، دو دو، پی در پی و...

14- قید پرسش: آیا، چرا، چه، کجا و...

15- قید استثنا: بجزکه، مگر که، استثنائاًو...

16- قید نفی: هرگز، به هیچ وجه، ابداً و...

17- قید تصدیق و تاکید: بلی، حتماً، قطعاً و...

18- قید تشبیه: گویی، گفتی، به سان و...

19- قید علت: از این رو، بدین جهت، به این دلیل  و...

20-  قید انحصار: فقط، بس، تنها، منحصراً.

21- قید تبری و ادب: دور از مجلس، خدا نکرده، دور از رو.

22- قید اختصار: فی الجمله، باری، الغرض.

قید و انواع قید و روش تشخیص قید در جمله

قید چیست ؟ 
 هر کلمه ای که کلاً جمله یا فعل یا هر واژه ی دیگر ی را مقید و محدود نماید قید است و ساده ترین را ه شناخت قید از غیر آن حذف از جمله است که اگر با حذف کلمه ای معنی جمله ناقص نشود ، همان کلمه قید است . 
انواع قید که در کتاب درسی آمده عبارتند از قید های نشانه دار و بی نشانه 
قید های نشانه دار :

1-  تنوین دار مثل :احیاناً، اتفاقاً ، احتمالاً  اساساً و ...وهر کلمه ی تنوین دار البته تنوین نصب .
   و چون این قید ها همیشه قید اند می توان به نوعی قید مختصهم نامید که بعداً توضیح خواهیم داد . 

2- حرف اضافه + اسم ( متمم قیدی ) هر اسمی که همراه با حرف اضافه بیاید و حذف ان خللی در معنی جمله وارد نکند قید است و برای تشخیص آن باید حروف اضافه را یاد گرفت .
حروف اضافه : از ، با ، در ، برای ، بر ، به ، بی ، بهر ِ ، چون ، تا ، مثل ، و....