تعریف جمله - نکاتی مهم در مورد جمله - روش پیدا کردن تعداد جمله ها- تعریف شبه جمله- تعریف منادا

تعریف جمله: با قرار دادن کلمه ها در کنار هم طوری که مجموعه ای منطقی و سازمان یافته را تشکیل دهند و اندیشه ها ، خواسته ها ، عواطف و احساسات را بیان کنند، جمله به وجود می آید.

نکته : جمله کوچکترین واحد کلام است.

نکته : اصلی ترین قسمت یک جمله ، فعل آن می باشد. پس می توان گفت جمله ی بدون فعل معنی ندارد.

نکته :اگر جمله ای یک کلمه باشد،آن کلمه حتماً فعل است. مانند:رفته ام

دیروز افشین به کارخانه رفت.( جمله هست چون فعل دارد)

من گل رابه    ( جمله نیست چون فعل ندارد)

نکته : باید در نوشته هایمان ترتیب دستوری را رعایت کنیم. یعنی کلمه ها را به طور منظم بنویسیم. مثلاً نهاد در ابتدای جمله و فعل را در آخر جمله و فعل را در آخر جمله و ... به دو مثال توجه کنید.

بهمن کتاب خود را برداشت ( ترتیب دستوری رعایت شده است)

باز آمد بوی ماه مدرسه ( ترتیب دستوری رعایت نشده است)

روش پیدا کردن جمله ها:

تعداد جمله ها= شبه جمله+ فعل های حذف شده+ فعل های موجود

تعریف شبه جمله: کلمه یا عبارتی که شبیه به جمله بوده و در شمارش تعداد جمله، یک جمله به حساب می آید.

نکته : شبه جمله به دو قسمت اصوات و منادا تقسیم می شود.

1- اصوات: به کلمه هایی می گویند که برای یکی از عواطف انسانی به کار می روند. مثلاً وقتی بیماری می گوید:« آه » با همین یک کلمه همه ی درد و رنج خود را بیان می کند.

نکته: مهم ترین اصوات عبارتند از :( به به ! آه ! آفرین ! دریغا ! خوشا ! افسوس ! آخ ! وای ! مرحبا ! )

نکته : اصوات جانشین جمله های تعجّبی یا عاطفی هستند.

2- منادا:  هر گاه بعد از حرف ندا مانند:( ای - یا - ایا - الف - ندا - ایّها ) اسمی بیاید. منادا نامیده می شود و توان آن را یک جمله به حساب آورد.

مانند: حافظا  = ای حافظ ( یک جمله) 

           یک جمله

ای     یاران     بیایید     تا با هم برویم. ( سه جمله)

     حرف ندا   منادا  یک جمله   یک جمله

نکته: از میان حروف ندا ، فقط ( ای ) می تواند به تنهایی یک شبه جمله باشد به شرطی که در اوّل عبارت باشد و بعد از آن در معنی ، کلمه های کسی یا کسی  که اضافه شود.

مانند: ای نام بهترین سر آغاز  

ای کسی که نام تو بهترین سر آغاز است. 

اکنون این بیت از چند جمله تشکیل شده است؟

برو شیر درنده باش ای دغل

مینداز خود را چو روباه شل

توجه: برو /باش/مینداز 3 فعل

ای(حرف ندا) دغل(منادا) یک شبه جمله

پس در کل کل چهار جمله است.

البته می توان آن را طبق رابطه ای که برای محاسبه ی تعداد جمله ها بود به این صورت بیان نمود.

تعداد جمله ها= شبه جمله+فعل های حذف شده+فعل های موجود

       (4)      =  (1)   +       (0)        +  (3)

 نه در کوه سبزی نه در باغ شخ

ملخ بوستان خورد و مردم ملخ

توجه: نه در کوه سبزی (ماند) نه در باغ شخ(ماند)ملخ بوستان خورد و مردم ملخ (خوردند) این 3 فعل حذف شده اند.

تعداد جمله ها= شبه جمله+فعل های حذف شده+فعل های موجود

       (4)      =  (0)   +       (3)        +   (1)

نان خود خوردن و نشستن به که کمر زرّین بستن و به خدمت ایستادن

توجه: این عبارت فقط یک جمله است که البتّه فعل آن هم حذف شده است فعل حذف شده (است ) می باشد.

نان حود خوردن و نستن بهتر است از کمر زرّین بستن و به خدمت ایستادن

نکته: کلمه هایی مانند « خوردن /نشستن/بستن/ایستادن» همگی مصدر هستند که هنگام شمارش ّجمله به حساب نمی آیند.

نکته: اگر بعد از فعلِ یک جمله (واو) یا (یا) قرار بگیرد و بعد از (واو) یا (یا) کلمه ای دیگر بیاید، آن کلمه به خودی خود یک جمله به حساب می آید.مانند:

او رفت و خواهرش = او رفت و خواهرش (نیز رفت)

او بگوید یا بهرام=او بگوید یا بهرام(بگوید؟)