بررسی گذرا یا ناگذر بودن فعل

فعل از نظر گذر دو حالت دارد یا گذراست یا نا گذر.

 1-فعل گذرا چیست؟ فعلی است که علاوه بر نهاد ، مفعول ، متمم یامسند بخواهد. بنا بر این فعل گذرا سه نوع است: گذرا به مفعول، گذرا به متمم وگذرا به مسند. فعل ساخته شده از مصدر هایی نظیر خوردن، آوردن، بردن،پوشیدن و ... گذرا به مفعول هستند. همچنین فعل ساخته شده از مصدر هایی نظیر اندیشیدن، برگشتن، پرداختن و ... گذرا به متمم هستند و فعل ساخته شده از مصدر های بودن، شدن، گشتن و ... گذرا به مسند هستند. علاوه بر این ها برخی دیگر از فعل ها گذرا به دو چیز هستند مثلا فعل ساخته شده از مصدر های بخشیدن، شنیدن، افزودن و ... هم گذرا به مفعول وهم گذرا به متمم هستند یعنی جمله ای که چنین فعل هایی داشته باشد از نظر تعداد اجزا، چهار جزیی و گذرا به مفعول ومتمم به حساب می آیند.

2- فعل ناگذر چیست؟ فعلی است که تنها به نهاد نیاز دارد. فعل ساخته شده از مصدر هایی نظیر آمدن، رفتن، ایستادن، افتادن، پریدن، خوابیدن دویدن، گریستن و ... ناگذر هستند. مثال:دیروز دوستم با اتوبوس ازتهران به کوهدشت آمد. در این جمله چون  معنی فعل آمد با وجود نهاد یعنی دوستم کامل است به سایر قسمت های جمله نیازی ندارد زیرا همگی برای توضیح اضافه آمده اند وقابل حذف می باشند چون قید یا متمم قیدی محسوب میشوند . تذکر مهم: اگرفعلی حرف اضافه ی اختصاصی داشته باشد، آن فعل به متمم فعلی یا اجباری احتیاج دارد مثل فعل می ترسد در جمله ی « کودک از سایه می ترسد » اما اگر فعلی بیش از یک حرف اضافه داشته باشد یعنی بتوان در جمله ای که فعل آن ناگذر باشد بیش از یک حرف اضافه بیاوریم تمام متمم هایی که در چنین جملاتی که فعل به آن ها نیاز ندارد متم قیدی هستند مثل: رضا با دوستش به سینما می رود. فعل می رود چون بیش از یک حرف اضافه می خواهد متمم یا متمم هایی که با آن می آیند متمم قیدی می باشند.

پرکاربرد ترین مصدرهای ناگذر

پرکاربرد ترین مصدرهای ناگذر (مصدر فعل‌هایی که جمله‌های «دو جزئی» می‌سازند.)

آمدن، افتادن، ایستادن، خوابیدن، رفتن، ماندن، نشستن، مردن، درخشیدن، روییدن، برخاستن، پریدن، دویدن، تابیدن، جنبیدن، نالیدن، وزیدن، گندیدن، لرزیدن، لغزیدن، دمیدن، زیستن، شتافتن، گریستن، خشکیدن، خزیدن، خروشیدن، چرخیدن، جهیدن، جوشیدن، ترکیدن، پوسیدن، پلاسیدن، غرّیدن، لنگیدن، بالیدن (رشدکردن) و ...