روش تشخیص تعداد جمله در نثر و نظم

تعدادجمله ازفرمول زیربه دست می اید .
تعداد فعل های ذکر شده + تعداد فعل های حذف شده + شبه جمله 
مثال : ای مردم ! بدانیدملتی که تلاش کند وپشتکار داشته باشد هم به برخورداری می رسد وهم به موفقیت .
ای مردم + بدانید+ تلاش کند+ داشته باشد +می رسد +می رسد (که حذف شده )
شبه جمله + فعل + فعل + فعل + فعل +(فعل حذف شده)
گاهی در جمله عبارتی شبیه به فعل می آید که هرگز فعل نیست .مانند مصدر ها ،بنابراین، این گروه هرگز در شمارش، جمله محسوب نمی شوند.
مثال : هنگام رفت وآمد از خیابان احتیاط کن . ( یک جمله )
کار کردن وتلاش کردن رمز موفقیت است . ( یک جمله )
نکته :گاهی فعل ها به صورت مخفف می آیند .درشمارش جمله ها محسوب می شوند .
مثال :من آن نی ام که تورراها نکنم .(من آن کسی نیستم که تورارهانکنم ) 

نکات کلیدی در ادامه مطلب

لف ) هر فعل را یک جمله در نظر بگیریم . مثلاً ، علی به مدرسه رفت و درسش را خواند . ( دارای دو فعل پس دو جمله است. )   باید مواظب فعل هایی که به قرینه حذف می شوند هم باشیم . مثلاً ، رزمندگان در جبهه دعا می خواندند و قرآن. ( می خواندند) او به مدرسه آمده ( است ) و سپس درس خوانده است  .

 نباید مصدر ها را به عنوان فعل در نظر گرفت زیرا مصادر نه زمان دارند و نه شخص ( ویژگی های فعل را دارا نیستند ) مثلاً ، خوردن و آشامیدن زیاد انسان را بیمار می کند . ( یک جمله است . )

ب ) هر شبه جمله را به عنوان یک جمله در نظر می گیریم .

در تعریف شبه جمله می گوییم : « واژه هایی که بدون همراهی با فعل ، معنای کاملی دارند . چون از نظر معنایی شبیه یک جمله هستند . » پس از نظر ساختار مانند جمله نیستند ولی از نظر معنی شبیه جمله اند .

شبه جمله ها بر سه نوع اند :

1 ) صوت : واژه هایی که برای بیان عواطف و احساسات در موقعیّت های مختلف از جمله خشم ، شگفتی ، اعتراض ، بیان درد و نظایر آن به کار می روند و معمولاً عبارتند از : آخ ، دِ ، وای ، وه ، آوخ . . .

2 ) غیر صوت : واژه ی معمولی زبان است که کار یک جمله را انجام می دهد . در غیر صوت ما نه تنها روی صوت تأکید نمی کنیم بلکه به معنی و مفهوم و پیام بیشتر می پردازیم . مانند : سلام ، درود ، آفرین ، افسوس ، عجب ، ساکت ، یواش ، خفه ، هشدار ، زینهار ، کاش ، حمله و . . .

3 ) منادا : چه با نقش نمای ندا و چه بدون آن ، جمله به حساب می آید .

مانند : قصّه واگفت و حدیث اژدها ( گفت )  گفت  برخرسی منه دل  ابلها ( منادا ) پنج جمله

کاش ( غیر صوت ) روزی به کام خود برسید   بچّه ها ( منادا ) آرزوی من این است چهار جمله                        

بنابراین حکایت صفحه ی 17 هفت جمله است .

سخن پایانی : اگر دانش آموزی سؤال کرد که نهاد و گزاره ی شبه جمله کجاست ؟ در پاسخ می گوییم : چون شبه جمله ها از نظر معنی شبیه جمله هستند امّا از نظر ساختار مانند جمله نیستند نه نهاد دارند و نه گزاره  .