تکواژ

تکواژ.

همه کلمات ازیک جزءیا بیشترتشکیل می شوند.این اجزاءرا تکواژمی گویند.تکواژها یا دارای معنی اند مانند:میز،کتاب،خانه ودفتر. به این نوع تکواژ، تکواژ واژگانی گفته می شود؛ویا دارای نقش اند ومعنای خاصی ندارند که به آن تکواژدستوری می گویند. مانند: "حروف اضافه" از، به، در؛"نشانه مفعولی" را؛ و" وند" های بی، با، مند، گر درکلمات بی ادب، دردمند، کارگر و با تربیت.

"وندها" به تنهایی به کار نمی روند و معنی خاصی ندارند، فقط به بعضی کلمات می چسبند و معمولا نوع آن ها را عوض می کنند، مانندادب(اسم)، بی ادب( صفت) / درد(اسم)، دردمند(صفت).

کلمه(واژه):

کلمات از نظر ساختمان به دو دسته ساده و غیر ساده تقسیم می شوند.

 کلمه ساده  فقط یک جزءیا یک تکواژدارد؛ مانند: میز، کتاب،سطل و... .

 کلمه غیرساده بیش ازیک جزءدارد؛مانند:بی ادب،با هوش، خردمند، مدادتراش و... .

کلمات غیر ساده خود به سه گروه تقسیم می شوند:1- مشتق 2- مرکب 3- مشتق-مرکب.

 

۱- مشتق

مشتق کلمه ای است که بیش از یک جزءدارد.یکی از این تکواژها معنی دار و بقیه دارای نقش اند. به عبارت دیگر بقیه "وند" هستند.  مثل با نزاکت، باغبان و ...

 "وند"ها دو نوع اند:

۱- پیشوند: جزئی است بی معنی که اگردراول کلمه ای قرار گیرد آن را مشتق می سازد. به عبارت دیگر، پیشوند به جزء معنی دار واژگانی می چسبد و معنی آن را تغییر می دهد. پیشوندهای معروف عبارتند از: با،بی،نا،هم،باز،بر،فرا،فرو و.... کلماتی مانند باهوش، برخورد،بازخورد، بی چاره، هم اتاق پیشوند دارند.

۲- پسوند:جزئی است بی معنی و وابسته که به تکواژی آزاد می چسبد و معمولا معنی و طبقه دستوری آن را عوض می کند. پسوندهای معروف عبارتند از: مند،بان،ستان،گاه،گین،ش،وار.کلماتی مانند ثروتمند،نگهبان،گلستان،غمگین و سهمگین پسوند دارند.