قید و انواع قید و روش تشخیص قید در جمله

قید چیست ؟ 
 هر کلمه ای که کلاً جمله یا فعل یا هر واژه ی دیگر ی را مقید و محدود نماید قید است و ساده ترین را ه شناخت قید از غیر آن حذف از جمله است که اگر با حذف کلمه ای معنی جمله ناقص نشود ، همان کلمه قید است . 
انواع قید که در کتاب درسی آمده عبارتند از قید های نشانه دار و بی نشانه 
قید های نشانه دار :

1-  تنوین دار مثل :احیاناً، اتفاقاً ، احتمالاً  اساساً و ...وهر کلمه ی تنوین دار البته تنوین نصب .
   و چون این قید ها همیشه قید اند می توان به نوعی قید مختصهم نامید که بعداً توضیح خواهیم داد . 

2- حرف اضافه + اسم ( متمم قیدی ) هر اسمی که همراه با حرف اضافه بیاید و حذف ان خللی در معنی جمله وارد نکند قید است و برای تشخیص آن باید حروف اضافه را یاد گرفت .
حروف اضافه : از ، با ، در ، برای ، بر ، به ، بی ، بهر ِ ، چون ، تا ، مثل ، و.... 

مثال : 
- جملگی ملائک را در آن حالت ، انگشت تعجب در دندان تحیّر بماند .

-یار بی پرده  از در و دیوار    در تجلی است یا اولی الابصار  

- در ماه رمضان شب ها پی در پی در آن جا می ماند .

- این نوع آب خوردن برای آدم تشنه از نظر بهداشت درست نبود . 

- خود در دنیای خیال با آنان در بازی شرکت می نمود . 

- [ بر ]روی قالیچه[در] جلوی آسیاب نشسته بود . 

- در خیابان اصلی پاسبان ها به طور پراکنده ایستاده بودند .

- ما با کنجکاوی از پشت پنجره به بچه ها  می نگریستیم .

- این نوع حماسه از زمان های دور  به صورت شفاهی در بین ملت ها وجود داشته است . 

- نفر بعدی ناجوانمردانه با دست از پشت سر علی را به زمین می اندازد . 

- زهرا در کنار شیر حوض در حال شستن شیشه ی شیر نوزاد است . 

- کودک در کنار آنان می نشست . 

- پدر بزرگ هر سال تمام زمستان را در خانه می گذراند . 

- خلاصه تا هنگامی که بزرگ شد و توانست بدون کمک دیگران به خویشتن بپردازد . 

- به اندازه ی اشتها از غذای موجود می خورد . 

- از آن لحظه ، حرکاتش با اندکی احتیاط و دلهره و شرم توأم شد . 

- خود می دانست که با قاشق نمی تواند درست و تمیز غذا بخورد . 

3- پیشوند + اسم ( واژه ی مشتق ) :
واژه هایی که با یک پیشوند و اسم تشکیل شده باشند که در این پیشوند ها فقط پیشوند « به » و « با » با حروف اضافه ها مشترک اند و باعث اشتباه می شوند و راه تشخیص آن ها هم این است که اگر واژه ای با این وند ها باشد می توان معادل ش یک واژه ی ساده و یا تنوین دار گذاشت مثلاً « به ندرت » در جمله ی « او به ندرت به ما سر می زند » می توان به جای آن واژه واژه ی « ندرتاً » یا « کم » گذاشت که می بینیم این واژه درست برابر « به ندرت » نشسته است و ما هیچ وقت کلمه ی « ندرت » را تنها و به صورت قیدبه کار نمی بریم ولی اگر حرف اضافه و اسم باشد مثل:  « او به بازار رفت . »اگر به جای « بازار » کلمه دیگری بگذاریم مثل « خانه » این واژه یه جای « بازار » نشسته است و  به حر ف اضافه است و ما آن را مشتق حساب نمی کنیم .

- او به جد ( جداً )  می گفت : ...

- علی به سرعت  ( سریعاً ) پیراهن خود را در می آورد . 

- علی به سختی ( سخت ) خود را به گروه سه نفری می رساند . 

- او با اخلاص ( خالصانه )  نماز می خواند . 

- من با عجله( عجولانه )همه جای  شهررا گشتم .

- به راحتی( راحت )  می توان نامی برای آن گذاشت . 

- به ظاهر ( ظاهراً )  آدم خوبی است . 

- من با اطمینان ( مطمئن ) گفتم : باشه انجام می دهم . 

- ماشنی ها به کندی ( کند ) حرکت می کردند . 

- مردم به تدریج ( تدریجاً ) در محل جمع شدند . 

- به حق ( حقاً )باید گفت : او مردانه مبارزه کرد . 

- علی به آرامی ( آرام ) جوراب هایش را در می آورد . 

- عزرائیل به قهر  ( قهراً )یک مشت خاک از همه ی روی زمین برداشت . 

- او با مزه ( خوب ) حرف می زند . 

- او همیشه به جا ( درست ) حرف می زند . 

-کار داشت به دلخواه ( به خوبی / خوب) انجام می یافت که ناگهان از دهنم در رفت که ... 

        - قید های بی نشان 
 قید های بی نشان هم به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از :  -قید های مختص

 - قید های مشترک با اسم - قید های مشترک با صفت


 4- قید های مختص : قید های مختص آن گروه قید هایی هستند که همیشه به صورت قید می آیند و در جمله غیر از نقش قیدی هیچ نقش دیگر ی نمی توانند داشته باشند . 

 مثال : ناگهان ، هنوز ، سپس ، هرگز ، البته ، خیلی ، چرا ، بلی ، خیر ، آری ، بالاخره ، اکنون ،
متأسفانه ، بدبختانه ، لنگ لنگان ، احیاناً ، همواره ، حتی المقدور ، بلا شک ، بلاخص ، 

 - او ناگهان به وسط  پرید .   

  - او همیشه لباس های تمیز می پوشد . 

- من هرگز تصور نمی کردم که روزی بیاید که او نباشد . 

- هوا امروز خیلی سرد شده است . 

- اتفاقآً امروز حالم خیلی خوب است . 

5- قید های مشترک با اسم : 

  این نوع قید ها در اصل اسم هستند که گاهی در جمله نقش قیدی پیدا می کنند و می توان آن ها را در جمله دیگر ی به صورت گروه اسمی با نقش های دیگر به کار برد . 

مثال :

روز : روز ها زیاد کار می کنم . 

  - مدارس خرداد تعطیل می شوند . 

 - شب دیر به خانه برگشتیم  . 

- جمعه ها مراسم ویژه ای داریم .

- هر جا که می روم این افکار پریشان مرا رها نمی کنند .

- امشب ، ساعت ده شب حرکت خواهیم کرد . 

- او هر هفته می آید . 

- صبح می رویم و عصر برمیگردیم . 

- چند دقیقه همان جا که پیاده شده بود ایستاد . 

- دیروز صبح او را دیدم . 

- شب ساعت ده می خوابم . 

- روز های بعد نتیجه اش را خواهید دید . 

- اتفاقاً پارسال همین موقع او را دیده بودم . 

- گاهی به دیدنم می آید . 

- چند دقیقه استراحت می کنیم . 

6- قید های مشترک با صفت 

این نوع قید ها در اصل صفت اند و در بعضی جمله ها نقش قیدی به خود می گیرند .
و می توانیم همان قیدی جمله را در دیگر جمله نقش صفت بدهیم .مثل : 
 
 خوب : او خوب می دانست که ما نمی آییم . در این جمله « خوب » قید است و می توان در جمله دیگر ی مثلاً 
«  آدم خوب در این دور و زمانه کم پیدا می شود چرا نمی دانم  .»

مثال :


- او همیشه جالب قصه می گوید . ( قصه ی جالبی نوشته است . )


- او بلند حرف می زند . ( صدای بلند آدم را کلافه می کند . ) 


- علی ورقه اش را تمیز نوشته است . ( لباس تمیز نشانه ی شخصیت انسان است .) 


- دوستم تند می نویسد . ( سراشیبی تندی جلویمان است . ) 


- دخترم قشنگ ارگ می نوازد . ( کیف قشنگی برایم خریده بود . ) 


- برادرم نامه ها را خوانا می نویسد . ( نوشتن نامه ی خوانا به آن ارزش می دهد . )  

- درست راه برو نیفتی ! ( او به کار های درست دیگران ارزش قائل است .) 

- ما ساکت نشسته بودیم که ناگهان آسمان غرید . ( محل ساکتی برای استراحت کردن لازم داریم .) 


گاهی همین صفت ها که می توانند در جمله قید باشند باز می توانند نقش مسندی داشته باشند و آن زمانی است کعه فعل جمله اسنادی باشد . مثل : 

- او ساکت نشسته بود . ( قید ) 
 
- بچه ی  ساکت را همه دوست دارند . ( صفت ) 

- دوستم ساکت بود .( مسند ) 
 
- او بلند حرف می زند . ( قید ) 

- صدای بلند مرا اذیت می کند . ( صفت ) 

- قد او بلند است . ( مسند ) 


                             گونه ای دیگر از تقسیمات قید ها 

قید ها را از یک نظر هم می توان به  :

1-قیدجمله

2- قید فعل

3- قید صفت 

4- قید مسند 

5- قید قید

 - قید مصدر 

 تقسیم نمود . 

قید جمله : معمولاً در اول جمله می آید و کلّ جمله را مقید می کند و توضیحی اضافی به کلّ جمله می دهد . 

-   خوشبختانه ما به موقع رسیدیم . 

- متأ سفانه من امروز خیلی دیر کردم . 

- لابد همه می دانید که امروز امتحان داریم . 

- عاجزانه از شما تقاضا دارم که توجه فرمایید .


         قید فعل 

- قیدی است که وابسته ی فعل جمله بوده و آن را مقید می کند . 
    مثال: 

- دوستم خوب درس می خواند . 


- ما به سرعت دویدیم . 


- من خوشحال آمدم . 

          قید صفت 
قیدی است در باره صفت های ساده ، فاعلی ، مفعولی و... توضیحی می دهد . 

- او شخص بسیار دانا و بزرگواری به خدمت گرفته است . 

- او از راه بسیار دوری آمده بود . 

- یک لباس کاملاً تمیز خریده ام . 

-  پدرم خانه ی خیلی بزرگ برای من خرید .

                قید مسند 
- قیدی است که برای مسند توضیح می دهد . مثل : 

- لقمان بسیار دانا بود . 

- امروز هوا کاملاً صاف است . 

- آن لحظه من خیلی شاد بودم .

- او را  واقعاً عاقل یافتم . 
                          قید قید 
قید قید آن است که ما در جمله برای یک قید ، قید دیگری بیاوریم و توضیح اضافی در مورد قید جمله می دهد . مثل : 

- احمد خیلی خوب درس می خواند . 

- او بسیار عاقلانه تصمیم گرفته است . 

- علی واقعاً جوانمردانه می جنگید . 


                         قید مصدر 
قیدی است که توضیح اضافی در مورد مصدر بعد از خود می دهد .مثال : 

- تند راندن ماشین بسیار خطرناک است . 

- زیاد خوردن آدم را بیمار می کند . 


- بسیار محطاط بودن بعضی موقع ها کار دست آدم می دهد . 

- شاد زیستن راه های زیادی دارد .

- با عجله کار کردن باعث آشفتگی کار ها می شود .