انواع ترکیب درادبیات فارسی

ترکیب ها دو نوع میباشند:

۱) ترکیب وصفی ( اسم + صفت )

۲) ترکیب اضافی ( اسم + اسم یا اسم + صمیرمنفصل من،تو،او،ما،شما،ایشان )

عزیزان قبل از این که بچه ها مستقیم ترکیب اضافی یا وصفی را بدانند اول باید اسم و صفت را تشخیص دهند
اسم:کلمه ای که برای نامیدن انسان،حیوان و اشیا بکار برده میشود

صفت:ویژگی یک چیز و نشان میدهد
یکی از مهمترین نشانه های تشخیص صفت استفاده از پسوند های ( تر یا ترین ) به آخر کلمه است
نکته:زمانی که دو اسم کنار هم یا اسم و صفت کنار هم قرار بگیرد. و وسط آنها کسره قرار بگیرد یک ترکیب را میسازند.
برای تشخیص ترکیب وصفی از اضافی راهایی وجود دارد که در اینجا به سه روش اشاره میکنیم که خیلی مهم هستند.

۱) به آخر ترکیب تر یا ترین اضافه میکنیم اگر معنی دهد وصفی در غیر این صورت اضافی

مثال:کتاب خوب + تر یا ترین
کتاب خوب تر یا خوب ترین کتاب پس ترکیب وصفی است
دست پدر + تر یا ترین معنی نمیدهد پس ترکیب اضافی

۲) به اول ترکیب ( این ) و وسط ترکیب ویرگول و آخر ترکیب است اضافه میکنیم اگر معنی دهد وصفی در غیر این صورت اضافی

مثال:کوه بلند : این کوه،بلند است ترکیب وصفی

۳) وسط ترکیب ( خیلی یا بسیار ) اضافه میکنیم در صورت معنی وصفی غیر این صورت اضافی

مثال: مداد علی : مداد خیلی علی،چون معنی نمیدهد اضافی است.

چگونه ترکیبات وصفی و اضافی را از هم تشخیص دهیم؟

۱- در بین موصوف و صفت می توانیم حرف” ی” بیاوریم . مانند: درخت زیبا که می توان گفت: درختی زیبا. در بین مضاف و مضاف الیه نمی توانیم” ی “بیاوریم .مانند :” دفتر امین ” ؛ در اینجا نمی توان گفت: “دفتری امین.”
۲- در بین مضاف و مضاف الیه می توان « این » و آن » اضافه کرد مانند : “برگ درخت” :”برگ این درخت” یا “مدیر آن مدرسه. ” اما در بین صفت و موصوف نمی توانیم صفت اشاره « این » و « آن » اضافه کنیم .
مانند :” درخت زیبا “که نمی توانیم بگوییم:” درخت این زیبا یا درخت آن زیبا ”
۳- اگر به صفت ،”تر” اضافه کنیم کلمه ی جدید معنی دار خواهد بود مانند :
“دانش آموز کوشا” که اگر به آن تر اضافه کنیم می شود:
” دانش آموز کوشاتر” که معنی می دهد. درحالی که اگر” تر” به مضاف الیه بپیوندد ، معنی نخواهد داشت.
مانند:” درکلاس تر “که معنی نمی دهد.
۴-اگر کسره صفت و موصوف را برداریم و فعل “است” را به آن اضافه کنیم جمله ای معنی دار ساخته می شود. مانند : آموزگار مهربان+ است که می شود: “آموزگار ,مهربان است.” اما مضاف و مضاف الیه چنین نیست . مانند “کفش فاطمه + است” که می شود :”کفش, فاطمه است” و جمله ما در این شکل درست نیست.

اضافه ی تشبیهی :

تشبیهی است که در آن ” مشبه ” و “مشبه به”
به هم اضافه شده باشند و در این صورت ادات تشبیه و وجه شبه ، محذوف است . به این گونه تشبیه در علم بیان ، تشبیه بلیغ می گویند .
اضافه ی تشبیهی، یک ترکیب اضافی( مضاف + نقش نمای اضافه + مضاف الیه ) است که در آن رابطه ی شباهت و همانندی وجود دارد.
مثال :
قد سرو : قد مانند سرو ، بلند است.
لعل لب : لب مانند لعل ، سرخ است .

هست ” طومار دل ” من به درازای ابد
برنوشته ز سرش تا سوی پایان : ” تو مرو ”
مولانا

طومار دل : اسم + نقش نمای اضافه + اسم
بنابراین ترکیب اضافی داریم.
دل : مشبه
طومار : مشبه به
دل همچون طومار است ، بنابراین اضافه ی تشبیهی داریم.

“درخت دوستی” بنشان که کام دل به بار آرد
“نهال دشمنی” برکن که رنج بی شمار آرد
حافظ

درخت دوستی : ترکیب اضافی
دوستی : مشبه ، درخت : مشبه به
درخت دوستی : اضافه ی تشبیهی
نهال دشمنی : ترکیب اضافی
دشمنی : مشبه ، نهال : مشبه به
نهال دشمنی : اضافه ی تشبیهی

صفت ها عبارتند از .
۱٫تمام رنگ ها سبز آبی نیلی …درختان سبز .ترکیب وصفی
۲ِ. تمام اعداد براساس پسوندomوomen. چهارم ششم.دوازدهم…کلاس ششم ترکیب وصفی…اعداد پیش از اسم .ترکیب وصفی مانند صد گیاه. یک دسته ….
۳٫تمام مشاغل ..رفتگر.بنا نجار…..مردهیزم شکن .وصفی
۴٫ تمام جنس ها.چوبی فلزی .شیشه ای پلاستیکی سفالی کاغذی.. مداد چوبی .کوزه ی سفالی ..تر کیب وصفی.
نکته ی مهم .اسم +ی=صفت
مانند بهار+ی =بهاری ..صفت
باد بهاری…وصفی
صفت+ی=اسم
خوب +ی=خوبی.اسم
جوان +ی=جوانی .اسم
چراخوبی وجوانی اسم میشن
زیرا می توانیم جمع ببندیم
خوبی ها جوانی ها
دوران جوانی ترکیب اضافی.
صفت به تنهایی معنا نمیدهد

سرخ است —- در این جا سرخی را به سیب نسبت داده ایم.
نکته : به ترکیبی که اسم با صفت خود می سازد ، ترکیب وصفی می گویند

نکته بسیار مهم :
در زبان فارسی موصوف چه مفرد باشد چه جمع ، صفت آن همیشه به صورت مفرد می آید .
تمامی رنگ ها صفت هستند .