مشق فارسی دوره اول متوسطه

نکاتی در خصوص ادبیات فارسی دوره اول متوسطه

مشق فارسی دوره اول متوسطه

نکاتی در خصوص ادبیات فارسی دوره اول متوسطه

مشق فارسی دوره اول متوسطه

این وبلاگ با همکاری خانم معصومه ترکمان از مدرسه فرزانگان نهاوند مدیریت می شود و در خصوص مطالبی برای استفاده دانش آموزان دوره اول متوسطه می باشد

دنبال کنندگان ۴ نفر
این وبلاگ را دنبال کنید
نویسندگان
آخرین نظرات

معنی لغات و درس فارسی نهم « آفرینش همه تنبیه خداوند دل است »

معصومه ترکمان | يكشنبه, ۳۰ آبان ۱۳۹۵، ۱۲:۵۶ ب.ظ

« آفرینش همه تنبیه خداوند دل است » 

مستمع: شنونده

اقرا: اعتراف

آفرینش: آفریده های جهان

بامداد: صبح زود

تسبیح: نیایش کردن، خدارا به پاکی یاد کردن

عجب: عجیب

تنبیه: هوشیار کردن، آگاه کردن

لیل: شب

اسرار: جمع«سر»، راز ها

وجود: هستی

خداوند دل: صاحب دل، انسان عارف

نهار: روز

مرغان: پرندگان

فکرت: فکر و اندیشه

دل ندارد: احساس و عاطفه ندارد

تماشا: نگاه کردن به چیزی به قصد تفریح

الوان: در اینجا به معنی رنگارنگ

حیف: افسوس، دریغ

جهالت: نادانی

خفته: غافل و بی خبر

حقهک ظرفی کوچک، که در آن، جواهر نگه داری شود.

عنب: انگور

حیران: سرگردان

صدبرگ: نوعی گل سرخ با گلبرگ های پُرپَر و زیاد.

کرم: بخشش

مسخر: رام و مطیع

تقدیر: سرنوشت، فرمان خدا

یاقوت: سنگ قیمتی به رنگ های سرخ، زردو کبود

گوی: توپ کوچک

راست روان: انسان های درستکار

اِنعام: بخشش، نعمت دادن

بار: آفریننده، خالق، نیکوکار

 

بهتر یاد بگیریم:

الوان: جمع لون به معنی رنگ ها.

گاهی واژه ی الوان به صورت صفت به کار می رود و به معنی «رنگارنگ» است؛ مانند مصراع « که تواند که دهد میوه ی الوان از چوب؟»

اِنعام: نعمت دادن، بخشش/ اَنعام: چهارپایان، معمولاً در معنای مفرد به کار می رود.

محتوای شعر:

شعر «آفرینش همه تنبیه خداوند دل است» از بخش مواعظِ (=جمع موعظه، به معنی پند ها و اندرز ها) سعدی انتخاب شده. اصل شعر، دارا چهل و سه بیت و با نام «وصف بهار» سروده شده است.

این شعر با آوردن آیات و نوشته های خداوند بزرگ و نیاز انسان به پروردگار، همراه است. در این سروده ی زیبا، سعدی پدیده های هستی را در حال نیایش و ستایش پروردگار یافته است و به این نکته اشاره دارد که با نگاه جستجوگرانه به پدیده های آفرینش، می توان به شناخت خداوند دست یافت.

معنی ابیات:

بامدادی که که تفاوت نکند لیل و نهار                             خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار

- در صبح زود اول بهار که طول شب و روز آن یکسان است، رفتن به صحرا و تماشاکردن گل های زیبای بهاری، لذت بخش است.

آرایه ها: لیل و نهار: تضاد/ بهار و نهار: جناس

توجه:

تفاوت نکرن لیل و نهار، اشاره به مساوی بودن طول شب و روز در سال دارد که دوباره اتفاق می افتد:

الف) ابتدای بهار

ب) ابتدای پاییز

آفرینش همه تنبیه خداوند دل است                                     دل ندارد که ندارد به خداوند اقرار

- تمام پدیده های آفرینش برای آگاه کردن انسان های عارف است و اگر کسی وجود خدارا انکار کند و به خدا ایمان نیاورد، ذوق و احساسی ندارد.

آرایه ها: واج آرایی «د»/ که و به: جناس/ دل: مجازاً احساس و عاطفه

نکته دستوری: آفرینش (آفرین+ -ِ ش)= مشتق/ که در مصراع دوم به معنی کسی که، ضمیر مبهم است/ همه: بدل

این همه نقش عجب بر در و دیوار وجود                             هر که فکرت نکند، نقش بود بر دیوار

- هر کسی که با این همه نقش ها و پدیده های عجیب هستی به آفریننده ی آنها نیندیشد، همانند عکس و تصویر روی دیوار، بی احساس و بی روح است.

آرایه ها: در و دیوار: مراعات نظیر/ دیوار وجود: اضافه تشبیهی/ بر و در: جناس

توجه:

« ت» در فکرت، ضمیر نیست! بلکه مربوط به خود کلمه ی « فکرت» است.

کوه و دریا و درختان، همه در تسبیح اند                        نه همه مستمعی فهم کند این اسرار

- کوه، دریا و درختان (همه موجودات) در حال نیایش خداوند هستند، اما هر شنونده ای این راز را درک نمی کند.

آرایه ها: کوه و دریا و درختان: مراعات نظیر/ بیت تلمیح دارد به آیه ی چهل و چهار سوره اسراء: اِن مِن شَیءٍ اِلا یٌسَبَح بِحَمدهِ وَلکنِ لا تفقهونَ تَسبیحَهٌم اِنَهٌ کانَ حلیماً غَفوراً.

معنی: چیزی در جهان نیست مگر آن که خدارا تسبیح می کندو به پاکی می ستاید، لیکن شما تسبیح آن را نمی فهمید. به درستی که خداصبور و آمرزنده است.

خبرت هست که مرغان سحر می گویند                        آخر ای خفته، سر از خواب جهالت بردار؟

- آیا خبر داری که پرندگان سحری به هنگام صبح می گویند: ای انسان غافل، از بی خبری و نادانی، رهاشو.

آرایه ها: خواب، سحر وخفته: مراعات نظیر/ سر و سحر: جناس/ خواب جهالت: اضافه ی تشبیهی/ سر از خواب برداشتن: کنایه از آگاهی و بیداری

نکته دستوری: « ت» در خبر،ر نهاد است یا به این صورت هم می آید: خبر برای تو هست ( برای تو: مسند )/ خفته: صفت جانشین اسم: ای (انسان) خفته.

تا کی آخر چو بنفشه، سرغفلت در پیش                     حیف باشد که تو در خوابی و نرگس، بیدار

- تاکی می خواهی مانند گل بنفشه، درغفلت و نادانی به سر ببری. حیف است که تو بی خبر و غافل باشی و گل نرگس بیدار و آگاه باشد.

آرایه ها: بنفشه و نرگس: مراعات نظیر/ چوبنفشه: تشبیه/ در و سر: جناس/ بنفشه در این بیت، نماد غفلت و سرافکندگی/ نرگس، نماد بینایی و آگاهی است/ سر غفلت در پش گرفتن: کنایه.

نکته دستوری: « حیف» نقش مسندی دارد/ «ی» در خوابی، به معنی «هستی» ، فعل اسنادی است.

که تواند که دهد میوه الوان از چوب؟                                یاکه داند که برآرد گل صدبرگ از خار؟

- تنها خداوند بزرگ است که می تواند از چوب درخت، میوه های رنگارنگ و از خار، گل های سرخ زیباف پدید آورد.

آرایه ها: چوبک مجازادرخت/ گل و خار: تضاد

نکته دستوری: هردو مصراع، استفهام انکاری است./ صدبرگ: صفت مرکب.

عقل حیران شود از خوشه زرین عنب                                فهم، عاجز شود از حقه یاقوت انار

- عقل از زیبایی خوشه طلایی انگور، متحیر است و فهم از درک زیبایی و ظرافت های دانه های انار که مانند یاقوتی سرخ و ارزشمند می درخشد، ناتوان است.

آرایه ها: حیران شدن عقل و عاجز بودن فهم: تشخیص/عنب و انار: مراعات نظیر/ حقه یاقوت انار: اضافه تشبیهی ( انار به کیسه پر از یاقوت تشبیه شده است.)

پاک و بی عیب خدایی که به تقدیر عزیز                           ماه و خورشید، مسخر کند لیل و نهار

- خداوند پاک و بی عیب با فرمان خود، تمام پدیده ها و موجودات را (ماه، خورشید وشب و روز را) مطیع خود کرده است.

آرایه ها: لیل و نهار: تضاد/ ماه و خورشید: مراعات نظیر/ بیت، تلمیح به آیات قرآن دارد.

تا قیامت سخن اندر کَرَم و رحمت او                                      همه گویند و یکی گفته نیاید ز هزار

- اگر همه مردم تا روز قیامت درباره بخشش و لطف خداوند سخن بگویند، باز هم یکی از هزاران لطف و رحمت خداوندف گفته نمی شود.

نکته دستوری: « تا» حرف اضافه است و قیامت، متمم/ همه، نقش نهادی دارد.

نعمتت بار خدایا، ز عدد بیرون است                                      شکر اِنعام تو هرگز نکند شکرگزار

- پروردگارا، نعمت های تو قابل شمارش نیست و هیچ انسان شکر گزاری نمی تواند، شکر نعمت های بی کران تورا به جای آورد.

آرایه ها: نعمت، شکر، انعام و شکرگزار: مراعات نظیر/ ز عدد بیرون بودن: کنایه از بی شمار بودن

نکته دستوری: « ت» در نعمتت: مضاف الیه/ هرگز: قید نفی.

سعدیا، راست رٌوان، گوی سعادت بردند                            راستی کن که به منزل نرسد کج رفتار

- ای سعدی، انسان های درست کردار، به سعادت و خوشبختی می رسند؛ بنابراین توهم انسانی صادق و راستگو باش، زیرا انسان بدرفتار به هدف و مقصودش نمی رسد.

آرایه ها: که و به: جناس/ گوی سعادت: اضافه تشبیهی/ گوی بردند: کنایه از دست یافتن و سبقت گرفتن

نکته دستوری: سعدی: مندا و « ا» : حرف ندا/ راست روان: مرکب ( « ان» جمع در ساختمان اسم دخالتی ندارد.)/ کج رفتار: مشتق- مرکب و صفت جانشین اسم (انسان کج رفتار)

واژه های مهم املایی: تفاوت – لیل و نهار – صحرا – تنبیه – اقرار – نقش عجب – فکرت – تسبیح اند – مستمعی – اسرار – مرغان سحر – خفته – جهالت – غفلت – حیف – میوه الوان – صدبرگ – حیران – خوشه زرین – عنب – عاجز – حقه یاقوت – تقدیر عزیز – مسخر – اِنعام – شکرگزار – گوی سعادت.

تاریخ ادبیات:

سعدی: مٌشرف الدین مصلح بن عبدالله شیرازی، شاعر و نویسنده بزرگ قرن هفتم است. سعدی در شیراز به کسب علم پرداخت و سپس به بغداد رفت و در مدرسه نظامیه به تحصیل مشغول شد. درسل ششصدو پنجاه و پنج بوستان را به نظم در آوردو در سال بعدگلستان را تالیف کرد. علاوه بر این ها قصاید، غزلیات، قطعات، ترجیع بند، رباعیات، مقالات و قصاید عربی دارد که همه را در « کلیات» وی جمع کرده اند.

قالب شعر: قصیده

خودارزیابی:

چند نمونه از جلوه های زیبایی آفرینش و نعمت های خدارا در درس، بیابید و بیان کنید.

زیبایی دشت و صحرا در فصل بهار، میوه های رنگارنگ، گل صدبرگ، خوشه طلایی رنگ انگور، انار یاقوتی رنگ.

مفهوم آیه چهل و چهار سوره اسراء با کدام بیت درس تناسب دارد؟

آیه چهل چهار سوره اسراء: تَسَبشحٌ لشهص السماواتٌ السَبعص و الارضٌ و مَن فیهِنَ و اِن مِن شَیءٍ اِلا یٌسَبِحٌ بیحَمدِه و لکِن لا تَفقَهون تشسبیحَهٌم اینَهٌ کانَ حلیماً غفوراً.

ترجمه: آسمان های هفت گانه و زمین و هر کس که در آن هاست او را ستایش می کنند، و هیچ چیز نیست مگر آنکه در حال ستایش، تسبیح او می گوید ولی شما تسبیح آن هارا در نمی یابید. به راستی که او همواره بردبار و آمرزنده است.

با این بیت درس تناسب معنایی دارد:

کوه و دریا و درختان همه در تسبیح اند                                        نه همه مستمعی فهم کند این اسرار

پیام بیت پایانی شعر را توضیح دهید؟

در راه راست حرکت کردن و درست رفتار کردن در زندگی، موجب سعادتمندی در هر دو دنیا می شود. اگر انسانی رفتار نادرستی در زندگیش داشته باشد، بی شک به سعادت و خوشبختی واقعی دست نمی یابد.

نوشتن: مترادف واژه های زیر را از متن درس بیابید و بنویسید.

شگفت: عجب آگاهی: تنبیه ستایش خداوند: تسبیح شنونده: مستمع  نادانی:جهالت انگور: عنب  رام: مسخر روز: نهار مقصد: منزل خوشبختی: سعادت.

در بیت های زیر از کدام عناصر زیبایی سخن، استفاده شده است؟

- خبرت هست که مرغان سحر می گویند                      آخر ای خفته، سر از خواب جهالت بردار؟

جان بخشی (در اینجابیشتر می شود گفت « انسان پنداری» پرنده. یعنی به پرنده صفت انسانی که ن سخن گفتن» است، داده شده.)

مراعات نظیر (خفته، خواب، مرغان سحر)

- تا کی آخر چو بنفشه سر غفلت در پیش؟                حیف باشد که تو در خوابی و نرگس، بیدار

تشبیه (مخاطب به بنفشه تشبیه شده است.)

جان بخشی (بیدار بودن نرگس و سر غفلت در پیش داشتن بنفشه.)

تضاد: خواب و بیدار

بیت دوم درس را در یک بندف توضیح دهید.

تمام جهان هستی که آفریده ی خالق یکتاست، بیدار کننده دل انسان است و هرکس که به وجود خداوند اقرار نکند، گویی اصلا دل ندارد. (دل جایگاه شناخت خداوند است.)

نظرات  (۱۰)

خیلی عالی و کامل بود واقعا ممنون ❤

فقط کاش یه سایت بود که همه‌ی دروس رو اینطوری داشت

خیلییی ممنووووون

خوبه

 

عاولیییییی

 

واقعا عالیه ممنون🙏 تمام نکات اینجا هستن❤

Thank you very much 

سلام‌ممنون‌که‌هستین‌

واقعا عالی بود

Thank you very much for this site. Persian is not very good, but I try to learn from your text. Thank you so much
واقعا عالیه

خوبه ولی چجوری میتونیم درسای دیگه ام پیدا کنیم؟
پاسخ:
بعضی درس های کلیدی با سرچ در وبلاگ قابل دسترسی هستند

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی